ZISHE, Zygmunt Breitbart | Gmina Stryków

Treść strony ZISHE, Zygmunt Breitbart

Zishe Breitbart - źródło zdj. domena publiczna

Zishe (Zygmunt) Breitbart - urodził się w Strykowie 22 lutego 1893 roku, w rodzinie ortodoksyjnych Żydów. Podawana jest również inna data urodzin 22 luty 1883 rok, jednak to pierwsza z wymienionych figuruje na jego grobie w Berlinie. W wieku trzech lat trafił do kuźni ojca, który był kowalem. Od najmłodszych lat imponował niezwykłą tężyzną fizyczną. Po ukończeniu trzynastu lat dołączył do cyrku przejeżdżającego przez Stryków. Występował jako cyrkowy siłacz, a jego głównymi estradowymi numerami było przegryzanie kowalskich obręczy oraz rozbijanie na klatce piersiowej kamiennymi płyt stalowymi młotami. Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do armii rosyjskiej. Trafił do niemieckiej niewoli i tam zastał go koniec wojny. Zaczął występować na targach i ulicach. Podczas jednego z takich występów w Bremie zauważył go dyrektor Cirkus Busch, jednego z najlepszych cyrków w Europie i zaproponował angaż. Było to w roku 1919. Wkrótce przygotowano dla Breitbarta specjalny program artystyczny w czasie, którego rozrywał łańcuchy, przegryzał monety, giął stal. Przeciągał wozy pełne ludzi, liną, którą trzymał najczęściej w ustach. Na jego klatce piersiowej układano specjalne pomosty, po których przejeżdżał załadowany samochód. Podstawy swojego ciała – co jest udokumentowane na zdjęciach – używał jako podłoża dla karuzeli. Został ogłoszony „Królem Żelaza”. Stał się symbolem tzw. „idei muskularnego syjonizmu”, której celem była walka ze stereotypowym obrazem cherlawego Żyda. Utarło się powiedzenie w społeczności żydowskiej, że „jeżeli pomiędzy Żydami znalazłoby się tysiąc Breitbartów, to skończyłyby się prześladowania”. Znamiennym jest fakt, że w wydanej przez siebie publikacji „Power Muscle” (siła mięśni) określa się go jako polskiego siłacza i polskiego Apollo, a nie ma słowa o jego żydowskim pochodzeniu. Był również współautorem własnej biografii pt. „Historia mojego życia”. Pisano o nim jako o nadczłowieku o doskonałej sprawności fizycznej. Występował w Europie oraz w Ameryce. Szczególnie występy w Kanadzie i USA przysporzyły mu ogromną popularność, a jego występy biły wszystkie dotychczasowe rekordy frekwencji. Jego występy w Kanadzie i USA oglądali m.in. Siegel i Schuster twórcy komiksu o „Królu Żelaza – Supermanie”. W Nowym Jorku gdzie mieściło się jego amerykańskie mieszkanie nazywano go Supermanem Nowego Jorku. Jego występy reklamowano jako popisy Supermana Wieków. Zmarł 12 października 1925 roku, po kilkunastu tygodniach od nieszczęśliwego zdarzenia. Podczas wykonywania jednego ze standardowych numerów występów polegającego na wbijaniu szpica dłonią w deskę, przypadkowo przekłuł sobie kolano. Zardzewiały szpic wywołał zakażenie krwi. W ranę wdało się zakażenie, które szybko postępowało. Amputowano mu obydwie nogi, przeszedł dziesięć operacji, co jednak nie uchroniło go przed śmiercią. Jeszcze za życia w roku 1923 wystąpił w filmie w reżyserii Maxa Neufelda „Człowiek ze stali”. W 2001 roku stał się bohaterem filmu wyreżyserowanego przez Wernera Herzoga pt. „Niezwyciężony”. W roku 2010 ukazały się trzy książki na jego temat: Zishe the Strongman, Superman, First Jewish Superhero. W Polsce jego losy opisał Jacek Perzyński w "Żeglarz i Siłacz" i "Ze Strykowa do wielkiego świata". Rodzina Breitbartów pojawia się również w książce Ungera Pinkasa pt. „Moje miasteczko Stryków”. Miał dwóch braci Josefa i Gershoma, którzy również występowali jako siłacze, reklamowani braćmi „Króla żelaza”. Osoba Zygmunta Breitbarta, postać mitycznego Golema, poglądy Fryderyka Nietzsche o stworzeniu nadczłowieka i postać Stanley’a Weissa (jego twarz z charakterystyczną szczęką) posłużyły do stworzenia postaci ikony amerykańskiej pop – kultury Supermana.

Źródło: m.in. „Ze Strykowa do wielkiego świata” – Jacek Perzyński