Strona Główna Gmina Stryków

STRYKÓW - BURZLIWA PRZESZŁOŚĆ MIASTA

Historia Strykowa sięga II poł. XIV w., jednakże najstarsze zabytki, które się zachowały, pochodzą dopiero z XVIII w. Fakt ten spowodowany jest burzliwą przeszłością miasta, które zostało nawiedzone przez najazd szwedzki oraz pożary z XVIII i XIX w. Część obiektów, które przetrwały utraciło swój pierwotny styl na skutek przebudowy i rozbudowy.

W skali całej Gminy Stryków najwięcej obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków  znajduje się właśnie w mieście Strykowie. Należą do nich dwa obiekty sakralne z pocz. XX w., tj. kościół rzymsko-katolicki św. Marcina i zespół Starokatolickiego Kościoła Mariawitów. Stryków ma również budynek ratusza z początku XX w.,  odbudowany po II wojnie światowej w latach 1945-1951, w którym obecnie mieści się Szkoła Podstawowa Nr 1. Przed budynkiem w 1979 r. wzniesiono charakterystyczny pomnik, którego cokół zdobi otwarta księga. Na cokole umieszczono marmurowe tablice z herbem Strykowa oraz tablicę upamiętniającą sławnych strykowian. Widnieje na niej napis: Deresław Tłuk/Prawa miejskie 1394/ Tulk de Strykow/ Pakt Brzeski 1436/ Łazarz Andrysowicz/ zm. 1577 pierwszy drukarz/ Maciej Stryjkowski/ ur. 1547 historyk i poeta/ Mateusz Szymański/ powstaniec 1863 r roku/ Paweł Radziszewski/ 1880-1931 minerolog/ Sławnym Strykowianom - Rzemieślnicy 1979. W Strykowie znajduje się również dworzec kolejowy z początku XX w, wyremontowany w 2014 r. Zbytkowy jest również  cały układ architektoniczny miasta, o którym szerzej w zakładce "Historia".  

BRATOSZEWICE - SKARBNICĄ HISTORII

Gmina Stryków może poszczycić się kilkoma miejscami o znaczeniu historycznym. Są wśród nich Bratoszewice, gdzie znajdują się obiekty kulturowe wpisane do rejestru zabytków:

• Zespół Kościoła parafialnego p.w. Św. Augustyna- kościół z XV/XVI w., późnogotycki, murowany, spalony w XVII w., odbudowany w 1696r., gruntownie przebudowany i rozbudowany w latach 1898-1901. Wewnątrz płyty grobowe dawnych właścicieli, 2 ołtarze oraz stalle późnogotyckie; dzwonnica drewniana z XVIII wieku, lamus drewniany z poł. XVIII wieku, spalony w 1968 r. i odbudowany.
• Zespół pałacowy Rzewuskich zrealizowany wg. projektu Juliusza Nagórskiego. W skład zespołu wchodzi pałac, zabudowania gospodarskie oraz park właściwy, składający się z dwóch części: zachodniej tzw. ogrodu i wschodniej – parku krajobrazowego. Założenie to reprezentuje formę nawiązującą do okresu XVIII i XIX w. Pałac murowany z 1924 r. dwukondygnacyjny z mansardowym dachem, stanowi zamierzoną replikę siedziby barokowej, jest skrzyżowaniem dworu staropolskiego z narożnymi alkierzami oraz pałacu francuskiego. Obecnie należy do osób prywatnych.
• Park założony w pocz. XVIII w. Przekomponowany w latach 20-tych XX wieku wg. proj. Juliusza Nagórskiego z 1916 r., pow/ parku 23 ha; założeniem parku w części ogrodowej były dwie osie symetrii, jedna o kierunku N-S, druga E-W na przecięciu których zlokalizowany został pałac. Z dawnego bogatego założenia zachowała się w całości aleja wjazdowa, częściowo fragmenty osi E-W, fragment ramion trapezu na zachód od pałacu oraz część alei przy stawie z owalnego założenia parku leśno – krajobrazowego. Elementem kompozycyjnym są trzy stawy. Większość parku utrzymana jest w stanie naturalnym jako las. Na terenie parku znajduje się 8 pomników przyrody: dąb szypułkowy – 295 cm w obwodzie, dąb szypułkowy – 496 cm, buk pospolity – 345 cm, jesion wyniosły – 389 cm, białodrzewy – 410 cm, 360 cm, 340 cm i 500 cm w obwodzie. Obecnie należy do osób prywatnych.

NIESUŁKÓW - NAJSTARSZA MIEJSCOWOŚĆ NA TERENIE GMINY STRYKÓW

ZABYTKI SAKRALNE NA TERENIE GMINY STRYKÓW

Największą grupę zabytków na terenie Gminy Stryków stanowią obiekty sakralne: 

• w Strykowie znajduje się wybudowany w latach 1907-1914 noszący cechy stylu neoromańskiego, trzynawowy kościół rzymsko-katolicki Św. Marcina (w latach 1762 -1912 był tu drewniany kościół pw. św. Marcina). W 1914 r. świątynia doznała ciężkich uszkodzeń od pocisków artyleryjskich, podczas toczącej się w Strykowie bitwy Niemców z Rosjanami. W 1925 r. została odbudowana. W trakcie II wojny światowej, została zdewastowana przez okupanta, zamieniona na skład papieru, w domu parafialnym przebywali jeńcy wojenni. Po wojnie świątynia została wyremontowana. Kościół ma kształt podłużny i nosi cechy stylu neoromańskiego, z wyjątkiem portalu (styl wirtemberski) i wieży (styl barokowy). Posiada trzy nawy i z obu stron znajdują się pomieszczenia na zakrystię. Nad chórem eksponowana jest wieża. Do zabytków stanowiących własność parafii należą m.in. - dwa krucyfiksy, chrzcielnica z czaszą barokową, feretron z kopiami Matki Bożej Trybunalskiej i św. Stanisława Kostki oraz rzeźby w bocznych ołtarzach.
• w Strykowie znajduje się również zbudowany w roku 1907 w stylu neogotyckim, na planie krzyża, trzynawowy, zespół Starokatolickiego Kościoła Mariawitów.
• w Bratoszewicach znajduje się zespół kościoła parafialnego Św. Augustyna - kościół z XV/XVI w., późnogotycki, murowany, spalony w XVII w., odbudowany w 1696r., gruntownie przebudowany i rozbudowany w latach 1898-1901. Wewnątrz płyty grobowe dawnych właścicieli, 2 ołtarze oraz stalle późnogotyckie; dzwonnica drewniana z XVIII wieku, lamus drewniany z poł. XVIII wieku, spalony w 1968 r. i odbudowany.
• w Dobrej znajduje się rzymsko-katolicki kościół parafialny Św. Jana Chrzciciela i Św. Doroty, który zbudowano na miejscu dawnego drewnianego kościółka ufundowanego przez rodzinę Dobrskich w XVI w.
• w Dobrej znajduje się również kościół Starokatolicki Mariawitów Św. Jana Chrzciciela. Zbudowano go w roku 1908, w stylu neogotyckim.
• w Koźlu znajduje się drewniany kościół Św. Szczepana z 1752 r. ufundowany przez dobrodzieja kozielskiego Józefa Kobyłeckiego. Ostatni remont świątynia przeszła w 2011 roku. Na szczególną uwagę zasługują zabytkowe organy z 1867 roku (wyremontowane w 2019 r.) i drewniana XVIII – wieczna dzwonnica. Ołtarz pochodzi z 1908 roku. 
• w Lipce kościół zbudowany został w 1906 roku w stylu neogotyckim i jest największym kościołem mariawickim w województwie łódzkim.
• w Niesułkowie zachowany drewniany kościół Św. Wojciecha pochodzi z drugiej połowy XVII wieku. Jest to świątynia jednonawowa, konstrukcji zrębowej, oszalowana składa się z rozbudowanego prezbiterium, nawy głównej oraz części frontowej. Dach dwuspadowy gontowy. W głównym ołtarzu, barokowym z połowy XVII wieku, widnieje obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z Dzieciątkiem. Na drewnianym stropie w barwnej polichromii ujęte są sceny z Nowego Testamentu. Na ścianie marmurowej zakrystii umieszczone są tablice poświęcone pamięci miejscowych obywateli ziemskich. Kościół był odrestaurowany w XIX wieku, a później kolejno: ok. 1934 i  w 1948 roku. W 2018 roku wyremontowana została więźba dachowa świątyni.
• z obiektami sakralnymi powiązane są zabytkowe cmentarze rzymsko-katolickie w miejscowościach Bratoszewice, Koźle i Niesułków oraz zabytkowy cmentarz ewangelicko-augsburski w Swędowie. Na cmentarzach znajdują się pomniki nagrobne pochodzące nawet z I poł. XIX w.
• ponadto w krajobrazie gminy dominują liczne przydrożne kapliczki i krzyże świadczące o przywiązaniu mieszkańców do tradycji chrześcijańskich.
• z zabytków ruchomych na uwagę zasługują datowane na XVII i XVIII w. elementy stanowiące wyposażenie wnętrz kościelnych w Bratoszewicach, Koźlu, Strykowie i Niesułkowie.

STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE

Gmina Stryków od zarania dziejów była terenem osadnictwa, o czym świadczą liczne stanowiska archeologiczne. Ślady najstarszego osadnictwa stwierdzone na terenie wsi Zelgoszcz pochodzą z okresu paleolitu. Największe skupiska stanowisk archeologicznych znajdują się w Niesułkowie, Niesułkowie Kolonii, Kalinowie, Bratoszewicach, Woli Błędowej oraz pomiędzy Dobrą i Warszewicami. Na szczególną uwagę zasługuje stanowisko archeologiczne w Strykowie, zawierające pozostałości siedziby obronnej datowanej na XVI – XVIII w.

Źródło: Monografia Miasta i Gminy Stryków, UŁ, 2009 r., archidiecezja.lodz.pl/~bratoszewice/, archidiecezja.lodz.pl/~niesulkow/, pl.wikipedia.org/wiki/Niesułków,