Treść strony RAJD SZLAKIEM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 R. "DOBRA"
Rajd Szlakiem Powstania Styczniowego 1863 r. „DOBRA” jest najstarszym rajdem historycznym w województwie łódzkim i najstarszym rajdem Powstania Styczniowego PTTK w Polce, który nieprzerwanie organizowany jest corocznie od 1963 r. Rajd odbywał się także w stanie wojennym w latach 80 XX wieku, czy współcześnie w czasie epidemii. Rajd ma zasięg ogólnopolski, a jego głównym celem jest propagowanie wiedzy o Powstaniu Styczniowym oraz Bitwy pod Dobrą i Bitwy pod Dobieszkowem, upamiętnienie bohaterstwa powstańców biorących udział w tych bitwach, przypomnienie postaci, miejsc, walk toczących się na terenie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich oraz uczczenie pamięci i oddanie hołdu wszystkim poległym powstańcom. Szczególną uwagę poświęca się udziałowi kobiet w walkach powstańczych, w tym szczególnie kosynierce Marii Piotrowiczowej, która zginęła w 24 lutego 1863 r. w trakcie Bitwy pod Dobrą.
W 1963 roku w środowisku Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego Oddziału Łódzkiego im. Jana Czeraszkiewicz zrodziła się inicjatywa organizacji rajdu szlakiem powstańczym w regionie w związku z obchodami 100. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego. Na główny teren rajdu wybrano miejscowości Gminy Stryków, gdzie obyły się największe bitwy w początkowej fazie powstania: Dobrą (24 lutego 1863 r.) i Dobieszków (25 września 1863 r.).
Pierwszy rajd został zorganizowany przy współudziale wszystkich komisji i klubów turystyki kwalifikowanej PTTK Oddziału Łódzkiego. Odbył się w terminie 1-2 czerwca 1963 r. i miał trasy piesze, kolarskie i motorowe. Pierwszego dnia grupy rozpoczęły rajd z kilku punktów i popołudniu dotarły do Dobrej. Grupa motorowa rozpoczęła rajd od uczczenia pamięci powstańców styczniowych na cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi, po czym udała się do Białej, Piątku, Łowicza, Strykowa, Woli Cyrusowej i Strykowa. Na trasie składała także wieńce na mogiłach powstańców w Białej, Łowiczu i Woli Cyrusowej. Grupy piesze startowały ze Zgierza, Strykowa i Nowosolnej. Kilkudziesięcioosobowa grupa kolarska także rozpoczęła rajd w Łodzi. Popołudniu lub późnym wieczorem wszystkie grupy dotarły do obozowiska w Dobieszkowie. Obozowisko składa się z wojskowych namiotów, punktu wody, stoiska żywnościowego Gromadzkiej Spółdzielni, punktu sanitarnego, a nawet polowego kina z radiowozem z Wojewódzkiego zarządu Kin. Ok. godz. 19.00 w obozowisku rozpoczęło się uroczyste ognisko na którym brało udział ponad 500 uczestników rajdu, zaproszeni goście i mieszkańcy okolicznych wsi: Dobieszkowa, Imielnika i Dobrej. W trakcie wieczernicy obyła się gawęda na temat powstania oraz występy muzyczne różnych zespołów. Następnego dnia ok. godz. 10.00 wszystkie grupy na cmentarzu w Dobrej uczciły pamięć powstańców minutą ciszy, złożeniem wieńców i zapaleniem zniczy, po czym nastąpiło zakończenie rajdu i uczestnicy udali się w kierunku Łodzi dobrowolnie obranymi trasami.
Kolejne edycje rajdu, aż do chwili obecnej, odbywały się w okresach rocznicy Bitwy pod Dobrą, czyli około 24 lutego.
Od 1970 roku organizacją rajdu zajął się Klub Turystów Pieszych PTTK Oddziału Łódzkiego. Od 1976 roku głównym organizatorem rajdu była oddziałowa Komisja Turystyki Pieszej przy współudziale, w różnych latach, takich podmiotów jak: Zarząd Oddziału Łódzkiego, Łódzki Klubu Turystów Kolarzy, Komisja Turystyki Pieszej Poleskiego Oddziału PTTK, Szkolne Koło Krajoznawczo-Turystyczne PTTK przy VIII Liceum Ogólnokształcącym w Łodzi, Kuratorium Oświaty i Wychowania w Łodzi.
Od 1992 roku głównym organizatorem rajdu zostało Koło nr 1 przy Przedsiębiorstwie Inżynieryjno-Projektowym BIPROPAP PTTK Oddziału Łódzkiego (od 2005 roku Koło Nr 1 przy Bipropap Sp. z o.o.) przy współpracy oddziałowej Komisji Turystyki Pieszej. W 1998 roku do pomocy w organizacje rajdu włączyła się Szkoła Podstawowa im. „24 lutego 1863 roku” w Dobrej (do 2007 roku). Pod koniec 2019 roku nastąpiło rozwiązanie Koła Nr 1. W 2020 roku, mimo iż Koło było już „po likwidacji”, to jednak członkowie byłego Koła zorganizowali kolejną 58 edycję rajdu, aby utrzymać jego ciągłość. Przez te 31 lat w rajdzie uczestniczyło ponad 7000 osób, przede wszystkim młodzieży szkolnej. Największą frekwencję miały trasy piesze i kolarskie. Szczególny charakter miał rajd w 2013 roku, kiedy obchodzono 150. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Patronat nad rajdem objął Marszałek Województwa Łódzkiego, który m. in. ufundował nagrody dla uczestników. 51 rajd został także zgłoszony do listy imprez jubileuszowych Prezydenta RP, w wyniku czego kol. Tadeusz Szczepański wziął udział w Marszu Dla Niepodległej w Warszawie, organizowanym przez Kancelarię Prezydenta RP. Przez ten okres w większości kierownikiem rajdu był kol. Adam Arndt, ale w niektórych latach kierownictwo nad rajdem pełnili także: kol. Zbigniew Bestecki (kilkakrotnie), kol. Tadeusz Szczepański w 2006 i kol. Andrzej Górecki w 2017 roku. Natomiast gospodarzem mety zawsze był Tadeusz Szczepański. Pozostałe funkcje, np. kierowników tras, sekretariatu itd. pełnili członkowie Koła nr 1 oraz zaproszone do współpracy osoby, które nie były jego członkami.
Od 2021 roku rajd organizowany jest w wiodącej mierze przez Komisję Krajoznawczą i Ochrony Przyrody PTTK Oddziału Łódzkiego, a główne kierownictwo rajdu tworzą kol. Dariusz Łapiński oraz kol. Marcin Reczycki.
Rajd ten z czasem, z niewielkiej inicjatywy grona klubowiczów i pasjonatów, rozwinął się istotną formę upamiętnienia Powstania Styczniowego w województwie łódzkim, a jego zasięg w chwili obecnej jest już ogólnopolski. PTTK Oddział Łódzki im. Jana Czeraszkiewicz do dziś jest głównym organizatorem tego przedsięwzięcia, ale do współpracy przystępowały też kolejne podmioty. Pracownicy Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich (s. PKWŁ) włączyli się do współorganizacji rajdu po powołaniu Dyrekcji PKWŁ w 1998 roku, a od 2000 roku zostali współorganizatorami rajdu. Sam park utworzono 2 lata wcześniej. W 2013 Dyrekcja PKWŁ przekształcona została w Oddział Terenowy PKWŁ, który do dziś funkcjonuje w ramach Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego. Oczywiście OT PKWŁ do dziś jest współorganizatorem rajdu. W 2002 roku w organizację rajdu włączyła się także Ochotnicza Straż Pożarna w Dobrej, która od tamtej pory każdego roku gości w swojej remizie uczestników rajdu, oraz oddziałowy Klub Turystów Kolarzy im. Henryka Gintera, który prowadzi trasę rowerową.
Rajd Szlakiem Powstania Styczniowego 1863 r. „Dobra” od ponad 60 lat odbywa się corocznie. Zazwyczaj w rajdzie uczestniczyło ponad 100 osób. Uczestnikami rajdu są zarówno turyści indywidualnie, ale również dzieci i młodzież z różnych szkół regionu, w tym o profilach mundurowych, a także środowisko wojskowe. Rekordem ostatnich lat przed pandemią był udział aż 308 osób. W 2021 roku także, mimo panującej epidemii w kraju, rajd odbył się, lecz okoliczności spowodowały zmianę uczestnictwa, zrezygnowano z grup szkolnych i jedynie w rajdzie udział brali turyści indywidualni (ok. 40 osób).
W 2022 roku, w ramach jubileuszowego 60. rajdu, udział wzięło już ponad 100 osób, w tym także młodzież. Dodatkowo do wsparcia i pomocy w organizację rajdu włączyły się różne podmioty, w tym Gmina Stryków, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Muzeum Historii Polski w Warszawie, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi. Do tego w OSP w Dobrej wszystkie grupy obejrzały prezentację statyczną wyposażenia i uzbrojenia drużyny żołnierzy Wojska Polskiego z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego, wystawę historyczną o 60 latach rajdu z ekspozycją wszystkich znaczków rajdowych oraz ponownie odbył się konkurs o Powstaniu Styczniowym i Bitwie pod Dobrą z nagrodami.
Rajdy Powstania Styczniowego rozpoczynały się przeważnie w kilku różnych miejscach, z których grupy piesze i rowerowe zmierzały do Dobrej, aby spotkać się w miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. Na wędrowniczych szlakach zawsze były Dobieszków, Sosnowiec-Pieńki i Las Łagiewnicki, często Stryków, Las Skotnicki, Byszewy, Imielnik Nowy i Dobra-Nowiny, czy też Nowe Łagiewniki i Zelgoszcz. Co roku trasy były urozmaicane, dlatego wśród odwiedzanych miejscowości były także Nowosolna, Kalonka, Klęk, Michałówek, Cesarka, Młynek, Nowe Moskule, Kiełmina, Glinnik, Swędów czy Modrzew. W Dobrej uczestnicy rajdu przychodzili ze sztandarami na mogiłę powstańców, znajdującą się na cmentarzu rzymskokatolickim parafii św. Jana Chrzciciela i św. Doroty, aby złożyć hołd poległym. W trakcie każdego rajdu pracownicy OT PKWŁ prowadzili wybrane grupy uczestników promując m. in. wiedzę na temat stoczonych walk w granicach Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, ale także i samego parku. Na koniec organizowane były konkursy wiedzy, którego laureaci wygrywali nagrody książkowe, broszury, foldery i mapy. W 2021 roku, w związku z epidemią, była tylko jedna trasa, piesza dla wszystkich, ale za to najdłuższa. Poprowadzona została od Strykowa przez Sosnowiec-Pieńki, Dobrą, Klęk, Las Łagiewnicki aż do Łodzi, Dębu Kosynier w Parku Adama Mickiewicza i liczyła ok 25 km.
Mamy nadzieję, że Rajd Szlakiem Powstania Styczniowego w Dobrej będzie trwał dalej, ponieważ jest to jeden z najdłużej organizowanych rajdów przez PTTK Oddział Łódzki im. Jana Czeraszkiewicza przy wsparciu i pomocy Gminy Stryków.
Opracował: M. Reczycki
Na podstawie:
dokumentów źródłowych: regulaminów rajdu z lat 1963 – 2022,
książki „Śladami kampanii zbrojnych i bohaterów Powstania Styczniowego. Bitwy pod Dobra i Dobieszkowem”, praca zbiorowa, red. naczelny Rafał Jóźwiak, 2019,
notatki historycznej kol. Zbigniewa Besteckiego
artykułu „49 Rajd Szlakiem Powstania Styczniowego 1863 DOBRA 2011”, P. Kolenda, strona internetowa: www.ktkol.pl, data umieszczenia: 2021.03.06
artykułu „Szlakiem Powstania Styczniowego 1863r. – Rajd w Dobrej”, A. Świć, strona internetowa: www.parkilodzkie.pl, data umieszczenia: 2019.03.12
artykułu „59 Rajd Szlakiem Powstania Styczniowego 1863r.”, M. Reczycki, strona internetowa: www. turysta.pttk.pl, data umieszczenia: 2021.03.26
artykułu „60. Rajd Szlakiem Powstania Styczniowego 1863r. Dobra 2022”, M. Reczycki, strona internetowa: www.parkilodzkie.pl, data umieszczenia: 2022.02.28
artykułu „Tragiczna historia łódzkiej kosynierki. Maria Piotrowiczowa nie znała strachu”, strona internetowa: www.uml.lodz.pl , data umieszczenia: 2022.02.23
Foto: Ireneusz Cybulski
